Co działa w psychoterapii?

Nie wszystkie osoby zaburzone korzystają z profesjonalnej pomocy. Ludzie na różne sposoby pomagają sobie nawzajem, nic więc dziwnego, że często znacząca poprawa zachodzi bez stosowania profesjonalnych interwencji terapeutycznych. Istotne wydaje się, że nie udowodniono jednoznacznie wyższości metod leczenia oferowanych przez profesjonalnych terapeutów nad terapiami nieprofesjonalnymi .
Niektóre postacie psychopatologii, takie jak epizody maniakalne i depresyjne,  niektóre przypadki schizofrenii, trwają dosyć krótko, niezależnie od tego, czy są leczone czy nie, a w wielu innych przypadkach u osób zaburzonych następuje poprawa z nieznanych przyczyn. Nawet jeżeli stan wielu emocjonalnie zaburzonych osób poprawia się z czasem bez korzystania z psychoterapii, to psychoterapia może tę poprawę przyspieszyć lub doprowadzić do pożądanych zmian w zachowaniu, które inaczej by nie zaszły (Lambert, Bergin, 1994; Telch, 1981).
Kiedy mówimy o tym, co działa we trakcie oddziaływania psychoterapeuty należy wyróżnić dwa rodzaje  czynników: specyficzne – wynikające z zastosowania procedur terapeutycznych, specyficznych dla określonych szkół terapeutycznych (psychoanalitycznych, behawioralno-poznawczych, humanistycznych, systemowych) – mają działać jak lek na chorobę;
niespecyficzne – nie wynikające z zastosowania określonych procedur terapeutycznych., ale towarzyszące oczekiwaniu na terapię lub samej terapii  – mają działać jak efekt placebo (poprawa wynika np. z poświęcenia uwagi czy  wzbudzenia nadziei);
Badacze amerykańscy poprzez szereg badań udowodnili, że chorym bardziej pomaga psychoterapia, jaka by nie była, niż  oczekiwanie na terapię przez porównywalny okres (Lambert, Shapiro i Bergin, 1986).
Psychoterapia jest bardziej skuteczna, niż działanie czynników niespecyficznych; te z kolei skuteczniejsze, niż brak jakiegokolwiek leczenia (Barker, Funk, Houston, 1988).
Psychoterapia ma dwukrotnie wyższą skuteczność, niż terapia „niespecyficzna” (placebo) (Grissom, 1996).
Większość badaczy zgadza się obecnie, że psychoterapia Białystok jest bardziej skuteczna niż brak leczenia i rzeczywiście istnieje na to wiele przekonujących dowodów. Prawdopodobieństwo, że przeciętny klient zgłaszający się na leczenie psychologiczne odniesie z niego duże korzyści jest wysokie. Poza tym poprawa ma związek z liczbą odbytych sesji terapeutycznych, przy czym największe korzyści osiąga się we wczesnym okresie (w ciągu pierwszych sześciu miesięcy) trwania terapii (Howard i in., 1986).